آرتروز (آرتریت دژنراتیو – استئوآرتریت) یکی از شایعترین بیماریهای مزمن در مفاصل است. در این مطلب به طور کامل به بررسی علائم، روش های تشخیص و درمان آرتروز می پردازیم.
آرتروز چیست چگونه به وجود میآید؟
در مفصلهایی که سالم هستند، انتهای هر استخوان به وسیلهی غضروف پوشانده شده است. غضروفها با حالت نرم و اسفنجی خود مانع از ساییده شدن استخوانها به هم در حرکات مفصلی شده و باعث سُرخوردن آنها به روی هم میشوند. در افرادی که دچار بیماری آرتروز هستند، این غضروفها از بین رفته که سبب ایجاد تورم مفصل، درد شدید و مشکل در حرکت میشود. همه افراد، از هر نژاد و جنسیت مختلف ممکن است دچار این بیماری شده و هر مفصلی در بدنشان درگیر این بیماری شود. اما آرتروز به طور کلی در میان خانمها و افراد مسن شایعتر است و معمولا مفاصل بزرگ که وزن و یا فشار زیادی تحمل میکنند (مانند مفاصل زانو، ران، ستونفقرات، انگشتان دست و انگشت بزرگ پا) را بیشتر تهدید میکند. بنابراین افرادی که دچار اضافه وزن هستند به دلیل فشار زیاد بر روی مفاصلشان، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
« در تصویر بالا میتوانید وضعیت یک مفصل سالم و مفصل دچار آرتروز را با هم مقایسه کنید. همانطور که میبینید، غضروف مفصل زانو در شکل سمت راست دچار ساییدگی شده که باعث برخورد دو استخوان با یکدیگر و ایجاد تورم، درد و مشکلات حرکتی میشود » |
علائم آرتروز چیست؟
علائم این بیماری بسته به نوع، مفصل درگیر و شدت آن متغیر است. برای مثال علائم آرتروز زانو با آرتروز گردن و یا آرتروز ستون فقرات متفاوت بوده و هرکدام از آنها به نحوی متفاوت، بیمار را درگیر میکنند. برای مثال در آرتروز انگشتان دست، در لبههای مفاصل، خارهای استخوانی تشکیل شده که میتوانند سبب تورم، قرمزی و نازک شدگی انگشتان شوند. همین بیماری در پاها سبب تورم در قوزک و پنجهی پا و در زانوها سبب احساس خراشیدگی و سایدگی هنگام راه رفتن میشود. با این حال تعدادی از شایعترین و عمومیترین نشانه های آرتروز عبارتند از:
- احساس درد و خشکی مفاصل
- حرکت دردناک و کم شدن دامنهی حرکتی مفصل درگیر
- شنیدن صدا از مفصل هنگام فعالیت
- تورم مفصل و اطراف آن
در بسیاری از موارد، این بیماری در مراحل اولیه و خفیف علامتی از خود نشان نداده و تشخیص آن فقط توسط عکس برداری ممکن میشود. همچنین ممکن است این علائم به صورت بسیار جزئی و یا به صورت تناوبی با توجه به میزان فعالیت و استراحت شما تشدید شده و باعث آزار و اختلال در فعالیتهای روزمره شما شوند. اما در هر مرحلهای از این بیماری هستید به خاطر داشته باشید که به طور حتم علائم شما به مرور زمان بیشتر شده و باعث آزار شما خواهند شد. بنابراین بهتر است، هرچه سریع تر نسبت به شناخت نوع و درمان آن توسط پزشک ماهر اقدام نمایید.
انواع آرتروز
این بیماری دارای بیش از 100 نوع متفاوت است که میتواند بافتها و مفاصل خاصی را درگیر کند. در ادامه به بررسی 4 مورد از شایعترین و مهمترین انواع آن میپردازیم.
- آرتروز اولیه
آرتروز اولیه به دلایل طبیعی مانند افزایش سن و استفاده زیاد از مفاصل اتفاق میافتد. به همین دلیل این نوع از آرتروز معمولا در افراد زیر 40 سال دیده نمیشود و تا حدودی هم دلایل ارثی دارد. در این نوع از بیماری، از بین رفتن غضروف میان استخوانها باعث درد و محدودیت حرکتی در بیماران میشود.
- آرتروز ثانویه
آرتروز ثانویه به دلیل وجود بیماریهای مختلف مانند دیابت، چاقی، جراحیهای مکرر مفاصل، ناهنجاریهای مادرزادی و اختلالات هورمونی بهوجود میآید و درمان آن نسبت به نوع اولیه راحتتر است؛ زیرا میتوان با درمان بیماری ایجاد کنندهی آرتروز تا حد زیادی علائم آرتروز ثانویه را کنترل کرد.
- آرتروز سپتیک (عفونی)
آرتروز سپتیک یا عفونی نوع دیگری از این بیماری و علت اصلی آن ورود باکتری، قارچ و یا ویرووس به گردش خون بوده که ممکن است به دلیل عفونت در هر نقطه از بدن(چرک گلو، عفونت پوستی و…) و یا حتی از طریق زخمهای باز، بینی و روده نیز وارد بدن شده و عفونت مفصلی را بهوجود آورد. ابتلا به بیماری دیابت، مصرف الکل، استفاده از داروهای سرکوب کننده ایمنی، داشتن مفصل مصنوعی در بدن و سن بالا همگی از عواملی هستند که احتمال ابتلا به این نوع از آرتروز را در افراد بیشتر میکنند.
- آرتروز کودکان
بله، درست شنیدید! کودکان و نوجوانان نیز ممکن است به بیماری آرتروز مبتلا شوند. آرتروز کودکان(آرتریت روماتوئید کودکان) در میان کودکان 1 تا 16 سال شایع است. دلیل ابتلا به این بیماری در سنین کم همچنان مشخص نیست. در مراحل اولیه بیماری کودک دچار تب، راشهای پوستی و تورم غدد لنفاوی شده و پس از آن علائم مفصلی مانند تورم، خشکی، درد و سوزش خود را نشان داده که معمولا در زانوها و مفاصل دست و پا مشاهده میشود.
« کودکان و نوجوانان نیز ممکن است به بیماری آرتروز مبتلا شوند » |
تشخیص بیماری
همانطور که به آن اشاره شد عوامل متعددی در ابتلا به این بیماری نقش دارند. بنابراین نیاز است تا پزشک معالجتان برای تشخیص آن اطلاعات پزشکی و خانوادگی شما را در اختیار داشته باشد. مرحلهی اول تشخیص شامل معاینهی بالینی حرکت مفاصل، موقعیت و همراستایی مهرههای ستون فقرات و گردن و پیداکردن علائمی مانند تورم و آسیبهای مفصلی است.
« پس از انجام معاینات اولیه و مشکوک بودن به بیماری آرتروز لازم است تا پزشک وضعیت مفاصل شما را بررسی کند. به این منظور میتوان از آزمایش مایع مفصلی، تصویر برداری MRI و اشعهی ایکس استفاده کرد » |
آزمایش مایع مفصلی : در آزمایش مایع مفصلی، پزشک با بررسی دقیق مایع میان مفصلی زیر میکروسکوپ میتواند احتمال وجود هرگونه بیماری دیگر که ممکن است باعث درد در منطقه شده باشد را رد کند. این فرآیند بدون درد بوده و پزشک پس از بیحس کردن منطقهی درگیر، با استفاده از سرنگ، مایع میان مفصلی را خارج کرده و آنرا مورد بررسی قرار میدهد.
تصویربرداری اشعهی ایکس : یکی دیگر از روشهای تشخیصی است که به کمک آن موقعیت دقیق استخوانها در محل درد مشخص میشود. این روش به دلیل استفاده از پرتوهای اشعهی ایکس برای زنان باردار خطرناک بوده و به هیچ عنوان توصیه نمیشود.
تصویربرداری MRI: در این روش از تصویر برداری بهجای استفاده از اشعهی ایکس از پرتوهای مغناطیسی استفاده میشود. بنابراین برای تمامی افراد بیخطر و قابل استفاده است. همچنین در این روش هر دو بافت سخت و نرم قابل مشاهده بوده که تشخیص بیماری را بسیار راحتتر میکند.
درمان
به طور کلی بیماری آرتروز هیچگاه کاملا درمان نمیشود اما میتوان با استفاده از روشهای درمانی متفاوت مانند ورزش، طبسوزنی، ماساژهای درمانی، لیزر درمانی، عمل جراحی، استفاده از اشعه و دیگر تکنیکهای درمانی و توانبخشی علائم آن را به شدت کاهش و دامنه حرکتی و قدرت مفاصل را تا حد زیادی افزایش داده و باعث راحتی بیمار شود.
همچنین میتوان از انواع داروهای ضد التهاب و مسکن ها برای کاهش درد و التهاب استفاده کرد. پروتکلهای درمانی برای هر قسمت از بدن و با توجه به شرایط بیمار متفاوت بوده و بستگی به پزشک متخصص شما دارد. به خاطر داشته باشید که کنترل وزن، کنترل قند خون و فعالیت جسمی مناسب برای تمامی افراد علیالخصوص افراد مبتلا به آرتروز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
دکتر نوید حسین زاده (متخصص طب فیزیکی و توانبخشی) دارای بیش از 15 سال سابقه فعالیت در حوزه پزشکی هستند. شما میتوانید در مطب ایشان از جدیدترین تکنیکها و ابزارهای درمانی بدون نیاز به عمل جراحی و بیهوشی برای درمان آرتروز در رشت بهرهمند شوید.